Tijd voor verandering: een efficiëntere overheid voor iedereen

Het is bijna zomervakantie. Een ideaal moment om tijd met gezin en geliefden door te brengen, maar misschien ook tijd voor reflectie. 

Reset Belgium is een burgerbeweging, geen politieke partij. We zijn volledig onafhankelijk, we hoeven aan niemand verantwoording af te leggen. Dit laat ons toe om op basis van research en feiten, en wars van alle dogma’s, naar de toestand van ons land te kijken. Wel nu, die toestand is precair en het huidige beleid schiet hopeloos tekort. 

Een overvloed aan ambtenaren

We zijn een dwergland met 6 regeringen, een vijftigtal ministers en we tellen per capita het meeste ambtenaren van alle landen binnen de EU. En toch klaagt ongeveer elke administratie, ze schreeuwen om meer middelen en mensen. Burgers en ondernemers ondervinden het dagelijks, alles loopt mank. De Overheden doen vanalles, veel te veel eigenlijk, maar wat ze zouden moeten doen, doen ze niet. 

We krijgen soms de indruk dat politici door de bomen het bos niet meer zien. Ze functioneren veelal als ‘crowd pleasers’, ze hebben geen visie op lange termijn, enkel een goede score halen bij de eerst volgende verkiezingen telt nog. En dan zijn er nog de dogma’s waar elke partij onder lijdt; partijen over het ganse politieke spectrum hebben niet het algemeen belang voor ogen maar slechts het belang van zij van wie ze bij de eerstvolgende verkiezingen hopen een stem te krijgen. 

Een blik over de landsgrenzen

Als we de toestand van ons land en haar entiteiten willen analyseren dan kan het nooit kwaad om eens over de landsgrenzen te kijken. Hoe doen de ‘gidslanden’ het? Waar maken zij het verschil? Een gidsland bij uitstek is Singapore maar ook dichter bij huis, in Nederland, doen ze het vele malen beter. Laten we eerst enkele cijfers op een rijtje zetten: 

Deze grafiek kan verbazen, Singapore heeft veruit de hoogste Staatsschuld. Echter, Singapore heeft geen netto Staatsschuld. Haar schuld dient om grote investeringen te doen, bijvoorbeeld in infrastructuur. De waarde van haar activa zijn beduidend hoger dan de schuld. De schuld dient dus niet om een volgemest overheidsapparaat te onderhouden maar om groei te genereren, en dat is een wezenlijk verschil. Voorts financiert de Singaporese overheid zich bij haar eigen Staatsfondsen. In ons land is de situatie gevoelig anders. Dit blijkt uit volgende grafiek:

België heeft een structureel tekort op haar begroting. Dat betekent dat onze uitgaven hoger liggen dan onze inkomsten. En dat komt niet omdat we zoals Singapore investeren in de opbouw van activa maar hoofdzakelijk om de machine (i.e. de overheid) draaiende te houden. En dus moet België lenen om haar log overheidsapparaat levend te houden. De rentelasten op die leningen vormen een steeds groter deel van het budget waardoor er steeds minder ruimte is voor investeringen. Je kan het zien als een sneeuwbal effect.

De situatie bij de Noorderburen

In Nederland is de situatie gevoelig beter dan in België. De Nederlandse Staatsschuld ligt nog steeds ver onder de 50% van haar BBP (in België is dit 106%). Nederland heeft een tekort op haar begroting van 1% (2024), in België is dat 5%. Dat wil zeggen dat de verschillen nog groter gaan worden. Negatieve marktsituaties als hogere rentes of een exponentiële stijging van de defensiebudgetten kunnen in Nederland bijgevolg makkelijk opgevangen worden, maar in België is er 0,0% ruimte. 

De verklaring voor dit alles ligt in het verleden. In 1982 sloot Premier Wim Kok (een socialist) samen met de werkgevers en de vakbonden de ‘Wassenaar’ overeenkomst. In ruil voor sociale vrede aanvaardden de partijen loonmatiging en arbeidsduurverkorting. In de jaren 90 hervormde Kok de pensioenen, de zorgkosten, het overheidsbestel en de werkgelegenheid.

In België bleef alles ongeveer bij het oude: geen hervorming in de pensioenen, een verdere ontsporing in de zorg, een steeds groter overheidsbestel en een falend werkgelegenheidsbeleid. Met andere woorden Nederland hervormde, was voorzienend en wij staken onze kop in het zand. Bovenstaande grafiek spreekt voor zich. 

Ondertussen groeit bij sommigen het besef dat we zo niet verder kunnen. Er zijn er nog steeds die pleiten voor het behoud en de oplopende tekorten willen opvangen door nog meer of nog hogere belastingen te heffen, maar als je werkende bevolking al bij de meest belaste ter wereld hoort, ligt hier de oplossing niet. 

Laten we terug het voorbeeld van Singapore erbij nemen. 

Het is geen toeval dat we Singapore als vergelijking nemen. Singapore is een klein land, net als België. Een belangrijke motor van haar economie is de haven, net als in ons land. Singapore telt iets meer dan 6 miljoen inwoners met 4 ethniciteiten (Chinees 75%, Maleis 15%, Indiaas 10%, varia). Singapore erkent 4 officiële landstalen: Engels, Mandarijn, Maleis en Tamil. Singapore heeft net als België geen noemenswaardige grondstoffen. 

1. Goed bestuur: klein doch efficiënt overheidsbestel, hoge ambtenarenweddes, lage corruptie, strenge controle

2. Strategische ligging: belangrijk knooppunt voor de wereldhandel, grote haven, open economie, vrijhandel

3. Onderwijs: top onderwijsinstellingen (PISA, QS, FT) tweetaligheid, technologie en vakmanschap

4. Veiligheid en Rechtzekerheid: lage criminaliteit strenge maar transparente handhaving

5. Langetermijn visie: City planning, infrastructuur, energiebevoorrading en woonbeleid zijn efficiënt 

   
   

   Efficiënte overheid

Conclusie, het komt eigenlijk voortdurend op hetzelfde neer.

Ons land heeft nood aan een kleine efficiënte overheid. Geen 6 regeringen maar één enkele, geen 50 Ministers met overlappende bevoegdheden maar 10, gekozen op basis van hun competentie, geen lage lonen voor de Ministers en hun medewerkers maar net hoge om zo competentie naar waarde te schatten. Met andere woorden een ‘lean and mean’ bestuur, competent en accountable.

De kerntaak van de overheid: maximale ontplooiing

De overheid heeft als absolute kerntaak de maximale ontplooiing van ieder individu. Iedere Belg, rijk, arm, autochtoon, allochtoon, nerd of handig, heeft het recht en de plicht om zich maximaal te ontplooien, in functie van zijn/haar eigen talenten en vaardigheden.

Onderwijs op wereldniveau, cultuur, sociale vaardigheden en sport vormen een mens. Het is niet langer aanvaardbaar dat 25% van de Belgen ergens onderweg langs het ontplooiingstraject verloren lopen, en niet worden opgepikt. Er is een directe correlatie tussen de onontplooidheid van een individu en de kans dat dit individu weinig of geen toegevoegde waarde zal genereren (zie onderstaande grafiek). 

De Rechtstaat heeft haar rechten. Je kan als overheid de beste bedoelingen hebben maar zonder spelregels die voor iedereen dezelfde zijn en door iedereen gekend en gerespecteerd, kan het niet lukken. Als land stel je waarden en normen voorop: waar staan we voor?, wat zijn de rechten en plichten van éénieder? Deze worden in een Grondwet gegoten en vormen de basis voor ons samenlevingsmodel.

Een tweede kerntaak van de overheid is een ‘werkveld’ creëren waarbinnen alle burgers van dit land en alle ondernemingen maximaal toegevoegde waarde kunnen genereren. De overheid en haar ‘civil servants’ moeten burgers en ondernemingen bijstaan, zij moeten faciliteren, helpen, barrières wegnemen en een ‘level playing field’ garanderen. De Wetten die door de onafhankelijke Rechterlijke macht worden toegepast horen geënt te zijn op de doelen en de taken van de overheid.

Ontplooide burgers gaan sowieso minder geneigd zijn om buiten de lijntjes te kleuren. Gebeurt het toch, en het zal gebeuren, dan moet de Rechterlijke macht optreden. Rechtgeaarde burgers en ondernemingen hebben recht op een strenge, transparante en billijke rechtspraak. 

De derde en laatste kerntaak van de overheid bestaat erin om essentiële infrastructuren te voorzien. Energiebevoorrading, nutsvoorzieningen, cybercapaciteit en beveiliging, defensie, vervoer, gezondheid, onderwijs, veiligheid, rechtzekerheid en een gezonde financiële sector, zijn alle bevoegdheden waarvan de overheid de goede werking ten allen tijde moet verzekeren. Zij kan, en dat lijkt verstandig, een aantal van deze infrastructuren zelf voorzien en beheren maar voor andere kan zij beter beroep doen op de privé markt. In dit geval moet zij middels sluitende overeenkomsten de continuïteit garanderen, marktconforme voorwaarden bedingen en nimmer afhankelijk worden van partijen uit schurkenstaten of landen die geen goed functionerend rechtssysteem hebben.